Ora Verore 2025 ka nisur — ja çfarë ndodh me trupin tuaj kur “kalohet përpara”
Të dielën e fundit të muajit, më 30 mars, rikthehet ora verore dhe akrepat pritet të shkojnë 60 minuta para. Kjo ndodh çdo vit në Evropë ndërsa në SHBA, më herët, të dielën e 16 marsit.
Ky ndryshim dhe humbja e një ore gjumë mund të bëjë më shumë sesa t’ju lërë të lodhur dhe të acaruar të nesërmen. Mund të dëmtojë edhe shëndetin tuaj.
Mëngjeset më të errëta dhe më shumë dritë në mbrëmje e çrregullojnë orën tuaj biologjike — që do të thotë se ora verore mund të sjellë probleme me gjumin për javë ose më gjatë. Studimet madje kanë gjetur një rritje të sulmeve në zemër dhe goditjeve në tru menjëherë pas ndryshimit të orës në mars.
Ekzistojnë mënyra për të lehtësuar këtë ndryshim, duke përfshirë ekspozimin më të madh ndaj diellit për të ndihmuar në rregullimin e ritmit cirkadian për një gjumë më të shëndetshëm.
***
Në mbarë botën, dhjetëra vende gjithashtu ndjekin orën verore, por me data të ndryshme të fillimit dhe përfundimit.
Disa njerëz përpiqen të përgatiten për këtë ndryshim duke fjetur pak më herët dy ose tre netë para ndryshimit të orës. Me një të tretën e të rriturve që tashmë nuk po marrin shtatë orët e rekomanduara të gjumit çdo natë, rikuperimi mund të jetë i vështirë.
Çfarë ndodh me trurin kur errësohet më vonë?
Truri ka një orë biologjike kryesore që rregullohet nga ekspozimi ndaj dritës së diellit dhe errësirës. Ky ritëm cirkadian është një cikël rreth 24-orësh që përcakton kur ndjehemi të përgjumur dhe kur jemi më vigjilentë. Këto modele ndryshojnë me moshën, ndaj fëmijët që zgjohen herët shndërrohen në adoleshentë që mezi zgjohen në mëngjes.
Drita e mëngjesit ndihmon në rregullimin e këtij ritmi. Nga mbrëmja, niveli i hormonit melatonin fillon të rritet, duke shkaktuar përgjumje. Megjithatë, më shumë dritë në mbrëmje — si ajo e shtuar nga ora verore — vonon këtë rritje të melatoninës, duke prishur ciklin natyror.
Mungesa e gjumit lidhet me sëmundjet e zemrës, rënien e funksionit kognitiv, obezitetin dhe shumë probleme të tjera. Dhe kjo orë biologjike ndikon në më shumë sesa vetëm gjumin — ajo gjithashtu ndikon në ritmin e zemrës, tensionin e gjakut, hormonet e stresit dhe metabolizmin.
Është një trend ndërkombëtar në rritje për të hequr dorë nga ora verore, me ekspertët e shëndetit që thonë se ndryshimi i orës qoftë edhe për një orë mund të ketë efekte negative shëndetësore.
Si ndikon ndryshimi i orës në shëndetin tuaj?
Sipas një studimi mbi aksidentet fatale, numri i përplasjeve fatale të makinave rritet përkohësisht gjatë ditëve të para pas ndryshimit të orës në pranverë. Rreziku është më i lartë në mëngjes, dhe studiuesit besojnë se kjo ndodh për shkak të mungesës së gjumit.
Pastaj vjen lidhja me zemrën. Shoqata Amerikane e Zemrës (AHA) thekson studimet që sugjerojnë një rritje të sulmeve në zemër të hënën pas fillimit të orës verore, si dhe një rritje të goditjeve në tru për dy ditë rresht.
Mjekët tashmë e dinë se sulmet në zemër, veçanërisht ato të rënda, janë pak më të zakonshme të hënave në mëngjes — sepse gjaku ka më shumë gjasa të bëhet i dendur dhe të krijojë mpiksje. Studiuesit ende nuk e dinë saktësisht pse ndryshimi i orës përkeqëson këtë efekt, por një mundësi është se çrregullimi i menjëhershëm i ritmit cirkadian ndikon te njerëzit që kanë tashmë presion të lartë të gjakut ose faktorë të tjerë rreziku.
Si të përgatiteni për orën verore?
Ekspertët e gjumit rekomandojnë që të filloni të ndryshoni orarin e gjumit gradualisht — duke fjetur 15-20 minuta më herët për disa netë para ndryshimit të orës dhe duke u zgjuar më herët në mëngjes.
Në javën e parë të orës verore, është e rëndësishme të kaloni më shumë kohë jashtë në diell, pasi kjo ndihmon trupin të rregullojë orën e tij të brendshme. Ndryshimi i orarit të aktiviteteve të përditshme, si koha e darkës apo e ushtrimeve, gjithashtu mund ta ndihmojë trupin të përshtatet më shpejt.
Nga ana tjetër, dremitjet gjatë ditës dhe kafeina mund ta bëjnë më të vështirë përshtatjen me një orar gjumi më të hershëm. Po ashtu, drita nga pajisjet elektronike në mbrëmje mund të pengojë trupin të prodhojë melatonin në kohën e duhur.
A do ta hiqet ndonjëherë ndryshimi i orës?
Çdo vit ka diskutime për t’i dhënë fund ndryshimit të orës. Në dhjetor, ish-presidenti Donald Trump premtoi se do ta eliminonte orën verore.
Për disa vite, një projektligj dypartiak i quajtur “Sunshine Protection Act” është propozuar për ta bërë orën verore të përhershme, por nuk ka kaluar ende në Kongres. Ai është ri-prezantuar edhe këtë vit.
Edhe në Evropë, Bashkimi Evropian ka prej vitesh në tryezë një vendim për të unifikuar orën.
Megjithatë, disa grupe shëndetësore kanë një mendim të ndryshëm. Shoqata Mjekësore Amerikane dhe Akademia Amerikane e Mjekësisë së Gjumit rekomandojnë që SHBA-ja të ndalojë ndryshimet e orës, por të qëndrojë me orën standarde gjatë gjithë vitit. Sipas tyre, ora standarde është më në përputhje me ciklin natyror të diellit dhe me biologjinë njerëzore për të siguruar një gjumë më të rregullt.
