Dhjetë mijëra njerëz nga Ballkani Perëndimor punojnë në të zezë në Gjermani. Në shumë raste kushtet e punës janë të vështira. Shpesh ata mbeten edhe pa para. Industria mashtruese e “ndërmjetësve” lulëzon.
Oferta e punës që iu bë Dino Mehiçit tingëllonte shumë joshëse. Ai duhej të paguante vetëm 200 euro për dhomën nëpërmjet një transferte bankare, dhe duhej të shkonte në Gjermani me shpenzimet e veta. Atje, në fshatin Spiegelau të Bavarisë, e priste një vizë pune dhe një vend pune në sektorin e teknologjisë informative. I riu nga Bosnja nuk u mendua dy herë dhe u nis për Bavari.
Por realiteti ishte krejt ndryshe. Shtëpia ku do të banonte ai ishte një rrënojë, veç tij aty banonin edhe 50 punëtorë të tjerë nga Bosnja, Serbia dhe Kroacia. Shtrati i fjetjes në dhomën e mbushur cyt më cyt kushtonte jo më 200, por 500 euro. Vendi i punës nuk ekzistonte fare. Dino kishte frikë se do të përfundonte si punëtor ilegal në ndërtimtari. Kur “ndërmjetësi” i kërkoi edhe pasaportën, ai vendosi të kthehej menjëherë në Bosnjë.
Gjurmët të çojnë në Ballkan
Dino Mehiç në fakt quhet ndryshe. Por ai ishte i gatshëm të fliste për Deutsche Welle-n vetëm nëse nuk do t’i tregohej emri i vërtetë. Sikurse edhe shumë të tjerë që kanë pasur fatin e tij, ai ndiehet i nëpërkëmbur, meqë është bërë pre e rrenave të rëndomta. Por nga ana tjetër, secili prej punëtorëve ilegalë kanë shkelur ligjet gjermane duke rrezikuar që, nëse kapet, t’u ndalohet hyrja në hapësirën Schengen. Veç kësaj ,ata kanë frikë nga ndërmjetësit e tyre, të cilët thuhet se janë të organizuar dhe të rrezikshëm.
Që kjo frikë nuk është pa baza, këtë e dëshmoi edhe rezultati i një kontrolli të befasishëm që u bë para disa ditësh në landin Nordrajn Vestfalen. Si pasojë u arrestuan tetë persona që bënin fatura të rreme për qindra firma ndërtimi në Gjermani. Firmat ua dërgonin paratë me bankë, ndërsa ata ua kthenin sërish në dorë, duke mbajtur një komision deri në dhjetë përqind. Me paratë e mara në dorë ata paguanin punëtorët ilegalë. Evazioni fiskal i shkaktuar në këtë mënyrë kap shumën prej së paku 35 milionë euro. Ndër të arrestuarit janë edhe tre serbë dhe një boshnjak. Hetuesit konfiskukan edhe armë, ndër të tjera dy armë automatike antitank, para dhe disa automjete.
Gjurmët e krimit të organizuar të çojnë në Ballkanin Perëndimor. Policia tatimore gjermane, që është përgjegjëse për punën ilegale, nuk parapëlqen të japë statistika. Por sipas një raporti në “Welt am Sonntag” (Gusht 2017), ku citohej një raport konfidencial i Doganës, vetëm në gjysmën e parë të 2017-ës ishin hapur 65.755 procese gjyqësore kundër punës ilegale. Shifrat reale mendohet të jenë shumë më të larta. Sipas raportit, në Gjermani punohet kryesisht në ndërtim dhe në gastronomi në të zezë. Ndër dhjetë vendet, prej të cilëve vijnë punëtorë ilegalë në Gjermani, janë edhe asiprantët për anëtarësim në BE: Serbia, Bosnja-Hercegovina, Maqedonia, Kosova dhe Shqipëria.
Kërcënim me padi
Darko Sekulic (26) nga Valjevo e Serbisë mund të flasë shumë për këtë temë. Nëpërmjet firmës sllovene “Sluger”, ai ka punuar si bojaxhi në Austri dhe Gjermani – pa letra. “Katër shtretër në një kontejner, aty duhej të flinim. Na jepnin 50 euro në javë për të ngrënë – por ato nuk na dilnin. Nuk kisha kontratë pune. Ne kishim nënshkruar diçka, por askush nuk e dinte se çfarë ishte.”
Kur Darkoja e publikoi në facebook përvojën e tij, atij iu lajmëruan shumë bashkëvuajtës që ishin mashtruar në të njëjtën mënyrë nga firma e tij. Mashtruesit e kërcënuan me dhunë, raporton Darko, dhe prandaj ai e denoncoi rastin te policia serbe dhe sllovene. “Unë do të këmbëngul në zbardhjen e çështjes. Ka dëshmitarë që dinë gjithçka”, i premton ai DW.
Dosja e tij ështe edhe në tryezën e Goran Zrniçit. Presidenti i shoqatës “Delavska svetovalnica”, një organizatë sllovene, që merret me të drejtat e punëmarrësve, thotë, se naiviteti i punëmarrësve të dëshpëruar nga vendet e varfra të Ballkanit është jashtëzakonisht i madh. “Ka nga ata që janë mashtruar disa herë dhe kërkojnë ndihmën tonë. Këta punëtorë duhet ta kuptojnë se është në interes të tyre dhe të familjeve të tyre që të informohen më mirë,” thotë Zrnic për DW.
Megjithë përpjekjet e përsëritura, kompania “Sluger” nuk ishte e gatshme të jepte një prononcim për DW. Në të kundërt, agjencia ndërmjetësuese “Fortuna Personal”, e cila nga shumë punëtorë, duke përfshirë këtu edhe Dino Mehiçin, përshkruhet si “aparat mashtrues”, thotë se është me mijëra punëdhënës në kontakt dhe se mjafton jetëshkrimi dhe të dhënat personale dhe vendi i punës jashtë është thuajse i sigurt.
“Fortuna Personal” organizon transportin, ofron kurse gjuhe dhe merret me dokumentet e nevojshme”, shkruan Sanja Kovaç, e cila i bën reklamë firmës në rrjetet sociale dhe vetë prezantohet sikur jeton në Berlin. Por ajo vetë përshkruhet prej shumë punëtorëve si mashtruese. “Janë thashetheme të përhapura nga konkurrenca”, i thotë ajo DW. “Ju paralajmëroj se do t’ju padisim, nëse do ta përmendni emrin e firmës tonë në ndonjë kontekst negativ”, na shkroi Kovaç.
“Kapitalizmi i egër”
Firma ofron një platformë kontakti edhe për punëmarrës nga Serbia, megjithëse ajo nuk bën pjesë në listën e kompanive të liçensuara për punësim në Gjermani. Në listën e verifikuar edhe nga ministria e punës e Serbisë janë 105 agjenci ndërmjetësimi. “Shumë shpesh qytetarët e gjejnë vetë vendin e punës jashtë, pa ndërmjetësim. Atëherë rreziku është i madh që të jenë të pambrojtur”, i përgjigjet ministria pyetjes së DW.
Policia tatimore gjermane merret me luftimin e punës ilegale, por punëtorët e mashtruar dhe të papaguar mbeten në mëshirë të fatit. “Nëse ndonjërit nuk i jepet rroga, ai duhet të hedhë në gjyq punëdhënësin. Ne nuk mund të bëjmë asgjë”, thotë Klaus Salzsieder, nga policia tatimore. Edhe në qoftë se punëmarrësi dëbohet nga Gjermania, sepse nuk ka letra, ai prapë ka të drejtë ta hedhë në gjyq punëdhënësin e tij”.
Mbrojtësi i të drejtave të punëtorëve, Zrniç, thotë se as vendet e Ballkanit e as Gjermania nuk luftojnë sa duhet kundër këtyre “tutorëve”, kështu i quan ai mashtruesit dhe ndërmjetësit e punës ilegale. “Të parët duan të eksportojnë njerëzit e tyre, të tjerët duan vetëm t’i shfrytëzojnë. Ky është kapitalizëm i egër i gërshetuar me politikën.”
Serbi Darko Sekuliç dëshiron të kthehet prapë në Gjermani. Ai tani punon si larës makinash në Serbi. Me rrogën që merr nuk arrin ta ushqejë të gjithë familjen. Përpjekja e tij e dytë në Gjermani do të jetë legale, premton Darko. “Unë tani po shkoj në një kurs gjuhe dhe pastaj do të aplikoj. Gruaja ime dhe unë jemi kopshtarë. Kemi dëgjuar se për këtë punë ka kërkesë në Gjermani. /Deutsche Welle – Nemanja Rujevic, Sanja Kljajic (Valjevo), Ajdin Kamber (Sarajevo)
